BÜTÜN KONULAR
Üyelik Girişi
Site Haritası
Seminer Takvimi
YALNIZLIK ÜLKESİ

Çocuklarda İdrar Kaçırma

ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA , İŞEME BOZUKLUKLARI VE İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI

  Çocuklarımızda idrar kontrolünün yani kuruluğun sağlanamaması ya da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi ürolojik sorunlar hem anne-babalar hem de biz hekimler için bazen karmaşık ve çözümü zor bir hal alabiliyor. Bu hastalıkların bazen böbrek yetmezliğine kadar gidebilen ciddi tablolar yol açabildiğini biliyoruz. İdrar kaçırmalarla ilgili yazı dizimizin sonuncusunda çocuklarda işeme bozukları ve idrar kaçırma dediğimiz zaman ne anladığımızı, çocuklarda idrar kaçırma ve işeme bozukluklarının nedenlerinden ve tedavi yöntemlerinden söz edeceğiz…. Ebeveynlerin hangi durumlarda vakit kaybetmeden bir uzman hekime başvurmaları gerektiğini vurgulamaya çalışacağız…

 Çocuklarda idrar kaçırma deyince akla ilk olarak gece yatak ıslatmaları geliyor. Ancak çocuklarda idrar kaçırmalar aslında çok geniş yelpaze içinde ve hafiften ağıra değişen çok değişik nedenlerle kaynaklanabilmektedir.  En basit ve anne babaların anlayabileceği bir sınıflama yapmaya çalışırsak çocuklarda idrar kaçırma ve işeme bozukluklarını ikiye ayırabiliriz:

 

        1 ) Bilinen nörolojik ya da anatomik bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan idrar kaçırma ve işeme sorunları:  Nörolojik hastalıklarının en sık nedenleri arasında çocukta omurga ve omuriliğin gelişim sorunları nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar. Örneğin ; halk arasında spina bifida olarak belirtilen ama tıbbi doğru tarifiyle bizim miyelodisplazi olarak adlandırdığımız hastalıklar. Anatomik nedenlere örnek olarak da dış idrar yolunun  ( üretra ) doğumsal anomalileri (örneğin  posterior üretral valv ) sayılabilir.

 

       2 ) Herhangi bir nörolojik hastalığa ya da anatomik bozukluğa bağlı olmadan meydana gelen ve genellikle mesanenin yanlış kullanılmasından ortaya çıkan idrar kaçırmalar ve işeme bozuklukları.   

 

Bu iki grubun içinde ikincisi, yani ve alta yatan bilinen nörolojik ya da anatomik bir nedene bağlı olmadan ortaya çıkanlar çok daha sık görülmektedir. Nedeni ne olursa olsun tüm bu hastalıkların tanı ve tedavilerindeki gecikmeler çocuklarımızda  kalıcı böbrek hasarı ve böbrek yetmezliği gelişimine neden olabilirler.  Hangi işeme sorununun ciddi olduğunu ayırmak bazen bu konudaki uzman hekimler tarafından dahi güçlükle yapılabildiğinden ailelerden bu ayırımı yapabilmelerini bekleyemeyiz. Elbette, idrar kaçırma ve işeme bozuklarının sınıflaması bu konudaki uzman hekimlerin işidir Ancak ailelere hangi durumlarda bir uzman hekime başvurmaları gerektiğinin ipuçlarını şöyle verebiliriz:

 

1 ) 5 yaşından gün alan çocukta gece yatak ıslatmalarının devam etmesi

2 ) Çocuğun çişini uzun süre tutması (örneğin çişini günde 1 ya da 2 kez yapması)

3 ) Ani sıkışma hissi ile tuvalete hep koşarak gitmesi veya yetiştiremeyerek idrar kaçırması

4 ) Yaşı ne olursa olsun devamlı damlatma tarzında devamlı idrar yapması veya alt bezinin devamlı ıslak olması

5 ) Yine yaşı ne olursa olsun kabızlık çekmesi

6 ) Çocuğun idrar yolu enfeksiyonu geçirmesi, özellikle bu enfeksiyonun ateşle seyretmesi ve tekrarlaması 

 

Bazı masum gibi görünen işeme problemlerinin altından yukarıda birinci grupta sözünü ettiğimiz ciddi hastalıklar çıkabiliyor ve bunların zamanında tanı ve tedavisi için yukarıda verdiğimiz ipuçlarına dikkat etmek gerekiyor. Daha masum olan ikinci grupta yer alan ve çoğunlukla davranışsal olan işeme bozukları dahi böbrek yetmeliği gibi ciddi ve kalıcı sorunlara yol açabiliyor.

 

Nörolojik ya da anatomik nedene bağlı olmadan daha çok mesanenin yanlış kullanılması veya öğrenmede gecikme ya da işemenin yanlış öğrenilmesi ile ilgili çocuklardaki işeme bozukluklarının nedenleri tam olarak aydınlatılamamıştır. Bu hastalıkları biraz daha iyi anlayabilmek için öncelikle kısaca yenidoğan döneminden itibaren çocuktaki idrar kontrolünün gelişimini açıklamak faydalı olacaktır. Yenidoğan döneminde bebekler yaklaşık günde yirmi kez idrar yapmaktadırlar. Bu dönemde mesane ( idrar torbası )  beyinin kontrolünden bağımsız otonom olarak çalışmakta ve kendiliğinden dolup boşalmaktadır. Çocuk büyüdükçe beyinin kontrol mekanizmaları devreye girer ve mesanenin kontrolünü ele alırlar. Bu dönem çoğunlukla 2,5 – 3 yaşa denk gelmektedir. Bu dönem boyunca çocuklarda işeme sıklığı azalır işenen idrar hacimleri ise artar. Sırasıyla önce gece dışkı (gaita) kontrolü sonra gündüz dışkı kontrolü bunları takiben gündüz idrar kontrolü ve son olarak da gece idrar kontrolü sağlanır. Bu normal gelişim sonucunda 3 yaş dolduğunda çocukların % 80 ‘ ni idrar ve gaita kontrolünü gece ve gündüz sağlamış durumdadır. Ancak 5 yaşındaki çocukların ise hala % 15 ‘ i gece uykuda yataklarını ıslatmaktadır ki biz bu duruma “enürezis nokturna” adını vermekteyiz.

 

Gece yatak ıslatmalarının çoğunlukla böbrekler için belirgin risk teşkil etmeyen bir öğrenme gecikmesi olduğunu kabul ediyoruz. Ancak bu durumun tamamen masum sayılabilmesi için yukarıda ailelere verdiğimiz uyarıcı ipuçlarının tabloya eşlik etmemesi gerekmektedir. Örneğin gece altına ıslatan bir çocukta aynı zamanda gündüz idrar kaçırma, kabızlık veya idrar yolu enfeksiyonu varsa bu tablo artık masum bir gece altını ıslatma değil bir işeme ya da mesane bozukluğa olarak değerlendirilmelidir.

 

 

Gece altını ıslatma ek bir semptom eşlik etmediği takdirde bir öğrenme gecikmesi olarak kabul edilmekte ve ona göre tedavi edilmektedir. Hiçbir şey yapılmasa da her yıl gece altını ıslatan çocukların % 15 ‘ nin kendiliğinden düzeldiğini biliyoruz. Bunu sonucunda 5 yaşında % 15 olan gece altını ıslatma oranı 15 yaşına gelindiğinde % 1 ‘ e inmektedir. Ancak bu bilgilerden ‘ bu çocukların çoğu kendiliğinden düzeliyor, bu yüzden hiç bir şey yapmadan beklenmelidir ‘ mesajı alınmamalıdır. Çünkü gece altına ıslatma hem aile için yaşam kalitesini bozan önemli bir sorun çok daha önemlisi ise etkilenen çocuğun psiko-sosyal gelişimine ciddi zarar veren bir durumdur. Gece altını ıslatmalar çocukta suçluluk duygusu yaratmakta, özellikle yatılı kalınması gereken okul veya sosyal faaliyetlere katılımını engelleyerek sosyal yaşamını engellemektedir. Bu durumun tedavisinde karşılaştığımız en önemli güçlük özellikle ailede geçmişte aynı sorunu yaşamış olan bir amca, hala ya da teyze varsa ebeveynlerin sorunu aileden gelen ve nasıl olsa kendiliğinden düzelecek olan bir durum olarak algılamaları ve hekime başvurmamalarıdır. Tedavide ilk aşama temel bazı testler ile alta yatabilecek gizli sorunların ekarte edilmesi ve sorunun nedenleri ve doğal gidişatı hakkında aile ve çocuğun bilgilendirilmesidir.

 

 

Üzerinde önemle durarak vurgulamak isterim ki doğuştan itibaren gece idrar kaçırmalarının nedeni psikolojik değildir ve tedavide trisiklik antideprasan ilaçların ( depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlar ) yeri yoktur. Sık rastladığımız aileler tarafından yapılan önemli bir hata da bu yakınması olan çocukların asıl tedavileri yerine psikolojik veya psikiyatrik tedavi almalarıdır. Masum gece ıslatmalarının tedavisinde ana fikir çocuğa mesanesinin patronu olmayı öğretmektir. Bu amaçla diyet modifikasyonu, gece uyandırmaları içeren davranışsal tedaviler ve alarm cihazları ve gece idrar miktarını azaltarak etki gösteren ilaçlar kullanılmaktadır. Eğer alta yatan bir mesane kapasitesinin düşüklüğü veya mesane aşırı aktivitesi saptanırsa mesane düz kasını gevşeten ilaçlarda tedaviye eklenebilmektedir.

 

Çocuklarda idrar kaçırmanın ve işeme bozukluğunun nöroanatomik bozukluklar ve gece yatak ıslatmaları dışında kalan ve yine sık rastladığımız diğer üç tipi ise şöyle sınıflanabilir :

 

1 ) Seyrek işeyen çocuklar

2 ) Çok sık işeyen , bazen yetiştiremeyerek idrar kaçıran çocuklar (aşırı aktif mesane)

3 ) Kesintili işeyen ve mesanesini tam boşaltamayan çocuklar (disfonksiyonel işeme)

 

Bu durumları da kısaca şöyle özetleyebiliriz. Seyrek işeyen çocuklar günde bir ya da iki kez idrara çıkma eğilimindedirler. Genellikle mesane duyuları azalmış ve mesane kapasiteleri artmıştır. Seyrek işeme idrar yolu enfeksiyonuna hatta vezikoüreteral reflüye  (mesaneden böbreğe idrarın geri kaçması)  neden olabilir. Bu yüzden masum gibi gözükse de göz ardı edilmemesi gereken bir durumdur. Tedavisinde zamanlı işeme dediğimiz bir yöntemle çocuğa doğru aralıklarla idrar yapma öğretilir.

 

Çok sık tuvalete giden ve bazen yetiştiremeyerek idrar kaçıran çocukların tedavisinde ise genellikle mesane aşırı aktivitesini azaltmaya yönelik ilaç tedavileri ve davranışsal tedaviler kullanılmaktadır.

 

Son olarak disfonksiyonel işeme olarak tarif ettiğimiz kesintili işeyen ve mesanesini tam olarak boşaltamayan gruptaki çocuklar diğer iki gruba göre daha fazla vezikoüretral reflü ve böbrek hasarı açısında risk altındadırlar. Bu çocuklarda kabızlık sıklıkla görülür ve tedavinin ilk basamağı kabızlığın tedavi olmaktadır. Daha sonra tedaviye çocuğun işerken sfinkter kasını (idrarı tutmaya yarayan kas) tamamen gevşetmesini sağlamaya yönelik medikal ve davranışsal tedaviler ile devam edilmelidir. Aslında çocuklarda her türlü idrar kaçırma ve işeme bozukluğunda kabızlığın tedavisi çok büyük önem kazanmaktadır. Normal olan çocuğun her gün muz şeklinde yumuşak olarak kakasını yapabilmesidir. Eğer dışkı şekli isket tanesi ya da keçi pisliği şeklinde ise çocuk her gün dışkılamayı gerçekleştirse bile bu normal bir durum değildir. Bilinmelidir ki birçok işeme sorunu çocuklarda sadece kabızlığın tedavisi ile birlikte çözülebilmektedir.          

 Son olarak da çocuklarda bazen işeme bozuklukları ile birlikte bazen de tek başına görülen idrar yolu enfeksiyonlarından söz etmek istiyorum. Algılamanın tersine çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları çoğu zaman bir sebep değil altta yatan gizli bir sorunun sonucudur. Özellikle ateşli idrar yolu enfeksiyonlarında böbreğe geri idrar kaçağı (vezikoüreteral reflü) mutlaka dışlanmalıdır. Reflünün dışında çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarının en sık nedenleri arasında yukarıda bahsettiğimiz mesane işlev bozuklukları yer almaktadır. İdrarı uzun süre tutma alışkanlığı, kabızlık ya da işeme sırasında tam gevşeyememe gibi durumlar çocuklarda inatçı ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilirler.

Prof. Dr. Tufan Tarcan
Prof. Dr. Harika Alpay
Ziyaret Bilgileri
Aktif Ziyaretçi3
Bugün Toplam183
Toplam Ziyaret66191077
Döviz Bilgileri
AlışSatış
Dolar32.222232.3513
Euro35.110935.2516
Hava Durumu
Saat